Baszkówka

Mój fragment meteorytu Baszkówka - 0,2 g (zobacz tutaj)

  Spadek


Baszkówka to mała wieś koło Głoskowa, 23 km od Warszawy. Co odróżnia ją od innych wsi w Polsce? Otóż spadł tam jeden z najpiękniejszych, orientowanych meteorytów na świecie!!! Działo to się 25 sierpnia 1994 roku. W upalne popołudnie tuż przed godziną szesnastą dało się słyszeć głośny, świszczący szum dobiegający z okolic zenitu. Dla mieszkańców tej małej wsi to nic nowego, gdyż przyzwyczaili się do przelatujących samolotów, które lądują niedaleko na lotnisku Okęcie. Pani Halina pracująca w tym czasie na polu, też słyszała ten szum. Podnosząc głowę do góry zauważyła jak dwieście metrów od niej ziemia wyleciała w górę. Zawołała ona swojego szwagra (Krzysztofa Grodzkiego) oraz jego syna, aby sprawdzili, czy coś przypadkiem z nieba nie spadło. Dwaj mężczyźni przeszukując pole we wskazanym kierunku, znaleźli dołek w ziemi, wokół którego utworzyły się kręgi (największy o średnicy 1,5 m). W dołku, na głębokości około 25 cm znajdował się jeszcze lekko ciepły kamień. Po wydobyciu meteorytu, okazało się, że odłupał się mały fragment tego okazu. Posłużył on do potwierdzenia pozaziemskiego pochodzenia kamienia, a także do wstępnych badań składu chemicznego. Tak oto mamy meteoryt Baszkówka - chondryt oliwinowo- hiperstenowy L5.

  Wygląd

Meteoryt Baszkówka ma kształt kapelusza grzyba o średnicy 25-30 cm, grubości około 18 cm i wadze 15630 g (już nie). Wypukła powierzchnia jest stożkowata, pokryta zastygłymi strużkami spływającego stopu (regmagliptami), rozchodzącymi się promieniście od wierzchołka ku krawędziom, powstalymi w czasie przelotu przez atmosferę ziemską. W miejscach pozbawiopnych skorupki widoczna jest ziarnista skała koloru szarooliwkowego z rdzawymi plamkami.

Obecnie meteoryt Baszkówka znajduje się w Muzeum Geologicznym Państwowego Instytutu Geologicznego (ul. Rakowiecka 4, Warszawa) i ma masę około 15000 g. Bardziej wypukła strona (stożkowa) meteorytu została zachowana, natomiast dolna część meteorytu widoczna na środkowym zdjęciu została odcięta do badań i dla kolekcjonerów.

  Skład chemiczny

Na podstawie badań mikroskopowych stwierdzono, że głównym elementem strukturalnym meteorytu Baszkówka są krzemianowe kuleczki - chondry - o średnicy 0.04 - 3 mm stanowiące ponad 30% obj. okazu. Przestrzeń pomiędzy chondrami wypełniona jest fragmentami chondr, pojedyńczymi kryształami, a także skupieniami mineralów nieprzezroczystych i charakteryzuje się licznymi pustkami, co tłumaczy kruchość materii meteorytu i jego niski ciężar objętościowy 2.9 g/cm3.

Głównymi składnikami mineralnymi meteorytu sa oliwiny i pirokseny, skalenie, żelazo niklonośne, troilit, niewielkie ilości chromitu, a ponadto ślady miedzi rodzimej, fosforanów.

Na ściankach kryształo chromitu i niektórych krzemianów stwierdzono figury trawienia świadczące o tym, że w ciele macierzystym meteorytu migrowały roztwory.

  Baszkówka   a   Mt. Tazerzait

Mt. Tazerzait spadł 21 sierpnia 1991 w Republice Nigru, Baszkowka - 25 sierpnia 1994 w Polsce. Obydwa meteoryty to chondryty L5 z identyczną zawartością Fa/Fs. Posiadają one raczej niepospolite cechy strukturalne, a mianowicie wysoką porowatość, widoczną nieuzbrojonym okiem na powierzchni przecięcia. Pod skaningowym mikroskopem elektronowym widać, że pory zawierają kryształy oliwinu, pirokseny, troilit oraz stop Fe-Ni. Pomiary wykonane w płytce cienkiej wykazują, że oliwiny i pirokseny w porach mają taki sam skład w całej próbce. W stosunku do innych meteorytów Mt. Tazerzait i Baszkówka nie mają znaków metamorfozy szokowej, jej stopień to 1.

Obydwa meteoryty charakteryzują się "długim" wiekiem kosmicznym: 61 +- 9 milionów lat dla Mt. Tazerzait i 76 +- 10 milionów lat dla Baszkówki. Meteoryty te posiadają najdłuższy znany wiek kosmiczny dla chondrytów L5.

Wnioski: Meteoryty te posiadają dużą ilość niezwykłych cech, takich jak: ich petrografia i zawartość gazów szlachetnych. Gdyby nie różnica lat możnaby rozważać, możliwość przynależności ich do strumienia meteorów. Bardzo prawdopodobne jest to, że Mt. Tazerzait i Baszkówka zostały wybite z tego samego regionu, tego samego ciała rodzimego.

  Bibliografia:

Książki:
  • Meteoryty w zbiorach polskich - Andrzej S. Pilski - Lidzbark Warmiński 1995,
  • Nieziemskie Skarby - Andrzej S. Pilski - Prószyński i S-ka, Warszawa 1999,
  • Meteoryty w zbiorach polskich - Andrzej S. Pilski - Olsztyn 2001,
Strony internetowe:
  • Muzeum Geologiczne
  • Polski Serwis Meteorytów
  • Kolekcja meteorytów kamiennych (chondrytów) Tomasza Zwolińskiego
  • Mt. Tazerzait - New anomalous chondrite from Republic Niger